Heterotis (ryby)

Heterotis

Heterotis niloticus
(Cuvier, 1829)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Rząd	kostnojęzykokształtne
Rodzina	Arapaimidae
Rodzaj	Heterotis Rüppell, 1828
Gatunek	heterotis
Synonimy
Clupisudis niloticus (Cuvier, 1829) Heterotis adansoni Valenciennes, 1847 Heterotis adansonii (Cuvier, 1829) Heterotis ehrenbergii Valenciennes, 1847 Heterotis nilotica (Cuvier, 1829) Sudis adansonii Cuvier, 1829 Sudis nilotica Cuvier, 1829 Sudis niloticus Cuvier, 1829 Sudis niloticus Rüppell, 1829
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
najmniejszej troski

Heterotis (Heterotis niloticus) – gatunek słodkowodnej ryby kostnojęzykokształtnej, jedyny przedstawiciel rodzaju Heterotis i jeden z pięciu współcześnie żyjących przedstawicieli rodziny Arapaimidae. Pozostałymi są arapaimy. Heterotis jest przez akwarystów nazywany arowaną zachodnioafrykańską – nazwa ta nawiązuje do pokrewieństwa z arowanami z rodziny kostnojęzykowych (Osteoglossidae), do której heterotis i arapaimy były wcześniej zaliczane.

Występowanie

Naturalny zasięg występowania tego gatunku obejmuje rzeki i jeziora na afrykańskich sawannach od Etiopii po Senegal, zlewisko jeziora Czad oraz Jezioro Rudolfa (Turkana). Z powodzeniem został introdukowany w wielu innych regionach Afryki. W niektórych krajach stwierdzono negatywny wpływ jego introdukcji na środowisko.

Cechy morfologiczne

Ciało heterotisa jest mocno bocznie spłaszczone, wydłużone, osłonięte mocnymi i dużymi łuskami (34–40 łusek w linii bocznej). Głowa dość krótka. Wąsiki nie występują. Wargi są grube. Krawędź pokrywy skrzelowej osłania skórny płat. Płetwa grzbietowa jest przesunięta w stronę ogona, położona nad płetwą odbytową. Płetwy te są długie – kończą się w pobliżu płetwy ogonowej. Pęcherz pławny funkcjonuje jako pomocniczy narząd oddechowy. Ubarwienie jednolicie szare lub brązowe, w okresie rozrodu ciemniejsze. W tylnej części ciała młodych osobników spotyka się ciemne podłużne pasma i łuski z owalnymi plamami.

Opis płetw: D 32–37, A 34–39, P 11–12, V 6, C 15. Liczba kręgów: 66–69

Unikalną cechą budowy heterotisa jest spiralny organ nadskrzelowy (ang. epibranchial lub suprabranchial organ), który pomaga w koncentracji i połykaniu pokarmu odfiltrowywanego z wody. Pełni też funkcje sensoryczne. U larw i narybku występują skrzela zewnętrzne.

Największe osobniki dorastają do około 100 cm długości, osiągając przy tym około 10 kg masy ciała.

Biologia i ekologia

Heterotis niloticus przebywa w strefie otwartej wody oraz w wodach przybrzeżnych. Na okres rozrodu przemieszcza się na zabagnione rozlewiska. Żywi się różnorodnym pokarmem, głównie nasionami oraz planktonem roślinnym i zwierzęcym odfiltrowywanym z mułu i wody.

Pary przystępujące do tarła budują z roślin wodnych okrągłe gniazdo o średnicy sięgającej 1 m i głębokości 20–60 cm. Obramowaniem gniazda jest wysoka ściana utworzona z fragmentów roślin, mierząca około 15–20 cm grubości, wystająca ponad powierzchnię wody. Jego dnem jest czysta platforma z gliny i błota. Po akcie tarła w gnieździe złożona zostaje ikra, a rodzice wydostają się na zewnątrz przez pozostawiony w ścianie otwór, a następnie pilnują jaj. Larwy wykluwają się po kilku (2–5) dniach od złożenia jaj, wydostają się z gniazda przez otwór i pozostają pod opieką samca. W odróżnieniu od arowan (Osteoglossidae) heterotis nie jest pyszczakiem – nie inkubuje ikry w pysku ani nie chroni w nim narybku. Opieka nad potomstwem u tego gatunku ogranicza się do ochrony gniazd i larw.

Znaczenie gospodarcze

Heterotis jest poławiany komercyjnie dla celów konsumpcyjnych. Dobrze radzi sobie w wodach o niskiej zawartości tlenu, co – obok szybkiego wzrostu – przyczyniło się do rozpowszechnienia go w akwakulturze. Uciekinierzy z hodowli tworzą w warunkach naturalnych stabilne populacje, stanowiące podstawę dla rybołówstwa.

Gatunek ten stanowi przedmiot handlu dla potrzeb akwarystyki. Spotykany jest zazwyczaj w akwariach publicznych, ze względu na osiągane rozmiary nie nadaje się do mniejszych akwariów domowych.